Asım'ın Nesli ve Mehmed Âkif

Bugün yani 20 Aralık günü, İstiklâl Şairimiz Mehmed Âkif Ersoy'un doğum günü. Ben de bugüne özel olarak çok sevdiğim, saygı duyduğum ve örnek almaya çalıştığım şairlerden biri olan Mehmed Âkifle ilgili daha önce yazdığım bir yazıyı paylaşmak istedim. Yazıda Âkif'in çektiği sıkıntıları, kurtuluş mücadelesindeki aktif rolünü ve gününün sorunlarını tam anlamıyla teşhis edebilen aydın kimliğini anlatmaya çalıştım. Tabi bunu yaparken o güzel şiirlerinden birkaç mısra yazmamak olmazdı. Ayrıca çoğunuz belki biliyor olabilir ama Ertuğral Erkişi Safahat'taki 12 şiiri besteledi ve albümleştirdi. Albümü şuradan dinleyebilirsiniz. Şimdi yazıya geçelim daha fazla uzatmadan...

ASIM'IN NESLİ VE MEHMED ÂKİF

Tarihler, Hicrî 1290 yılını gösteriyordu. Sultan Abdülazîz’in saltanat yıllarıydı. Henüz 3 yıl önce; İstanbul’da o meşhur Beyoğlu yangınları çıkmış, yine 3 sene önce açılan Darü’l-Fünun-ı Osmani aynı yıl kapatılmıştı, Devlet-i Ali Osman iyice zayıflamış, memleketin her bir köşesinde isyanlar, karışıklıklar zuhûr etmişti. İşte bu ahvâl içinde Şevval ayının soğuk bir kış günü Payitaht İstanbul’da, Fatih ilçesi Karagümrük semtinde dünyaya gelmişti Mehmet Ragif. Fatih Camii medrese hocalarından olan babası Mehmet Tahîr Efendi, doğduğu aya atfen bu pek yaygın olmayan ismi vermişti oğluna ve vefat edene kadar da hep bu isimle seslenmişti. Ama arkadaşları ve annesi onu “Ragif” yerine “Âkif” diye çağırmayı daha uygun bulmuşlardı. Âkif’in bir manası da “sonuna kadar mücadele etmek” demekti. Zira Yaradan da Âkif’in hayatının bu mana üzerinde şekillenmesini tecelli etmişti.

Yıllar geçmiş; Âkif büyüyüp serpilmiş, dini ve ilmi derslerini en başarılı derecelerle geçmiş, ve dönemin gözde okullarından Mülkiye İdadisi’ne kaydolmuştu. Ne tevâfuktur ki; 3 sene sonra babası Tahîr Efendi vefat etmiş, ertesi yıl evleri yanmış ve Âkif maddi imkansızlıklar yüzünden okulunu bırakmak zorunda kalmıştı. Ama ailesi yoksul düştüğü için yılmamış, daha sonra o yıllarda yeni açılan Ziraat ve Baytar Mektebi’ne kaydolmuştu. Burayı da birincilikle bitirerek sonunda görevine başlamış ve büyük bir azimle 6 ay gibi kısa bir sürede de Kur’ân-ı Kerim’i ezberleyerek Hâfız olmuştu. Rüştiye’den beri taşıdığı edebiyat sevgisini İslâm’ın nuruyla harmanlamış ve ilk yazılarını da yayınlamaya başlamıştı. Mehmed Âkif için “mücadele” daha yeni başlıyordu…

Âkif’in gençlik yılları İslâm’dan uzaklaşılıp, bireylerin kendi öz menfaatlerini gidermeye çalıştığı, Avrupa kültürünün değer gördüğü ve benimsenmeye başladığı yıllara tekâbül eder. O da bu durumdan rahatsızdır ve İslâm düşmanlarına topyekûn savaş açar. Özellikle “Umar mıydın?” şiirinin ilk mısraları yaşadığı dönemin hengâmesini ne güzel yansıtır:

“Görünmez âşinâ bir çehre olsun rehgüzârında;

Ne gurbettir çalan İslâm’a İslâm’ın diyarında?

Umar mıydın ki: Mâ’bedler, ibadetler yetim olsun?

Ezanlar arkasından ağlasın bir nesl-i meyûsun?

Umar mıydın: Cemâ’at bekleyip durdukça minberler,

Dikilmiş dört direk görsün, serilmiş bir yığın mermer?”

Âkif bir yandan görevini icrâ ederken; diğer taraftan İslâm düşmanlarını kalemiyle tokatlamaya devam eder ve öğütler verir, İslâm’ın tekrar şaha kalkması için nasihatlerde bulunur:

“Baksana kim boynu bükük ağlayan?
Hakk’ı hayatın senin ey Müslüman!
Kurtar o bîçâreyi Allah için,
Artık ölüm uykularından uyan!”

Zaman böylece geçer gider… Ve en nihâyetinde Birinci Cihan Harbi zuhûr eder; İngiliz, Fransız, İtalyan yeni bir haçlı zihniyeti ile kuduz köpekler gibi üşüşürler “Hasta Adam”ın topraklarına. “Üç güne kalmaz Çanakkale’yi geçer, İstanbul’a varırız.” der İngiliz komutanı Lan Hamilton. Buna, Âkif’in şu mısraları beklide en güzel cevaptır:

“…Doğduğumdan beridir âşıkım istiklâle, 
Bana hiç tasmalık etmiş değil altın lâle.
Yumuşak başlı isem, kim dedi uysal koyunum? 
Kesilir, belki, fakat çekmeye gelmez boyunum.”

Çanakkale Harbi sırasında Berlin’dedir Âkif, ama kalbi hep Gelibolu’dadır; her gün harbin nasıl gittiğini sorar, dualar eder Mehmetçikler için. Ve bu kez kalemi Mehmetler için alır eline; mesafeler kısalır, uzaklar yakın olur, perdeler kalkar ve Çanakkale’yi gönül gözüyle destanlaştırır:

“Öteden sâikalar parçalıyor âfâkı; 
Beriden zelzeleler kaldırıyor a'mâkı; 
Bomba şimşekleri beyninden inip her siperin; 
Sönüyor göğsünün üstünde o arslan neferin.
 …
Ölüm indirmede gökler, ölü püskürmede yer; 
O ne müdhiş tipidir: Savrulur enkaaz-ı beşer... 
Kafa, göz, gövde, bacak, kol, çene, parmak, el, ayak, 
Boşanır sırtlara vâdilere, sağnak sağnak.”

Yürekler, diller, renkler İslâm’ın nuruyla bir olur; etler, kemikler; zırha, kalkana bürünür ve Çanakkale geçilemez. Bu kez doğru tesbiti W. Churchill yapar “Biz Çanakkale’de Türklerle değil, Tanrı ile savaştık.” 

“…Şühedâ gövdesi, bir baksana, dağlar, taşlar... 
O, rükû olmasa, dünyâda eğilmez başlar, 
Vurulup tertemiz alnından, uzanmış yatıyor, 
Bir hilâl uğruna, yâ Rab, ne güneşler batıyor!”

Çanakkale’de yedi düvel ağır bir hezimete uğramış olsa da, diğer cephelerde yenilen müttefik orduları teslim olur ve savaş Osmanlı aleyhine sonuçlanır. Birkaç gün içinde zor bir şartname dayatılır; insanlığa sığmayan bir antlaşma metni üstünkörü imzalattırılır ve Haçlı zihniyeti tekrar aç köpekler misali dört bir yandan zengin Anadolu topraklarına üşüşür. Ama Müslüman-Türk için vatan namustur; önce Sütçü İmam çıkar, sonra Hasan Tahsin. Ardından Anadolu’da bir umut ışığı parlamaya başlar; insanlar elinde avucunda ve yüreğinde ne varsa Kurtuluş’a koşar… Âkif boş durur mu? Hemen toparlanıp Ankara’da yeni açılan Millet Meclisi’ne katılır, konuşmalar yapar, Çanakkale’yi hatırlatır, yüreklere istiklâl tohumu eker:

 “Geçmişten adam hisse kaparmış... Ne masal şey!

Beş bin senelik kıssa yarım hisse mi verdi?

"Tarih"i tekerrür diye ta'rif ediyorlar;

Hiç ibret alınsaydı tekerrür mü ederdi?”

İstiklâl Marşı için güfte yarışması açılır, yazılan marşlar beğenilmeyince, marş Âkif’den rica edilir. Para ödülü vardır, o yüzden yanaşmak istemez. Hamdullah Suphi iknâ etmeye çalışır üstadı. Çünkü, Âkif Anadolu’nun asırlık ızdırabını yüreğinde hissetmiş, İslâm’ın o muazzam gayesini kendine gaye edinmiş; kalbini Allah’a, canını vatana, aklını istiklâle bağlamış büyük bir gönül adamıdır. Üstad sonunda –ödülü bağışlamak suretiyle- marşı yazmayı kabul eder. Taceddin Dergâhına çekilir, marşı kaleme almaya başlar. Bir gece apar-topar uykusundan uyanır; rüyasında söylediği mısraları kaleme almak ister ama zifirî karanlıkta kalem-kağıt bulamaz. Mum ışığında dergâhın duvarlarına kazır mısraları:

“Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım.

Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım!

Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım.

Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.”

Marşın kabul edildiği gün Âkif verilen ödülün tamamını bağışlar, oysa o gün cebinde sadece iki lirası kalmış; onu da Zonguldak milletvekili Hayri Beyden borç almıştır. İşte o, böylesine yüce bir gönüle ve vatan aşkına sahipti...

Daha sonra Kurtuluş için son bir gayrete girişilir; millet “Ya İstiklâl, ya ölüm!”  diyecektir, ya tam bağımsız olacak ya da tarihe gömülecektir. Bu yüzden Âkif de kendine görev edinir; Bursa, Kastamonu ve nice illerde istiklâl ateşini yakar, vaazlar verir, halkı -zâlimin zulmüne karşı- İslâm sancağı altında direnişe sevkeder. Tekrar yürekler, diller, renkler bir olur; ordu yoktur; kurulur, para yoktur; bulunur; çoban iki koyunundan birini, çiftçi hasadının yarısını, analar evladını, evliyalar duasını gönderir. Yine Âkif’in sesi yükselir:

 “Tükürün milleti alçakca vuran darbelere! 

Tükürün onlara alkış dağıtan kahbelere!”

Ve en sonunda Âkif, aşığı olduğu istiklâle kavuşur, kavuşturur. “Asım’ın nesli”  bir kez daha kurtarır vatanı ve tekrar aydınlatır İslâm kandilini…

“Kanayan bir yara gördüm mü yanar ta ciğerim, 
Onu dindirmek için kamçı yerim, çifte yerim! 
Adam aldırmada geç git! , diyemem aldırırım. 
Çiğnerim, çiğnenirim, hakkı tutar kaldırırım!”

Âkif’in bir manası da “ibadet eden” dir; işte o, bu mana üzere doğmuş, bu mana için yaşamış, bu mana üzerine mücadeleye girişmiş, yılmamış, yıkılmamış, her zaman Hakk’a tutunmuş, ve bu manayla ruhunu Hakk’a teslim etmiştir…

"Bu yazı Murat AKTAŞ'a aittir. İzin alınmadan ve kaynak gösterilmeden yayınlanması Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa göre suçtur."